Gdy zakładamy przedsiębiorstwo, czy to w formie jednoosobowej działalności, czy jako wspólnik w spółce, mamy ułożony biznesplan. Podchodzimy do powstającej organizacji z konkretnym pomysłem. Zakładamy na czym nowy biznes będzie się opierać, jakich nakładów początkowych potrzebujemy, szacujemy przyszłe zyski czy strategię marketingową. Mało który przedsiębiorca jednak bierze pod uwagę istotny fakt: firma nie jest zakładana na czas określony. Przedsiębiorstwo ma funkcjonować aby przynosiło zyski. Jeśli jest prowadzone dobrze i „z głową”, stanie się dochodowe w perspektywie dziesiątek lat.
Mając taką świadomość, osoba, bądź osoby, rozpoczynające działalność powinny już na tym, początkowym etapie pomyśleć o kwestii zabezpieczenia firmy na przyszłość. Przy tym nie mówimy wyłącznie o przypadkach nagłych. Istotą tutaj jest zaakceptowanie faktu, że ludzie nie są wieczni. A ponieważ rozpoczynając działalność, zakładamy, iż nasza firma odniesie sukces i będzie stale przynosić zyski, powinniśmy również pomyśleć już w tym momencie, co z naszą działalnością stanie się po okresie naszego życia.
Z czego wynika konieczność sukcesji i jakie mogą być konsekwencje jej nieuregulowania?
Przede wszystkim należy zaznaczyć jedną rzecz: sukcesja majątku prywatnego, w tym i przedsiębiorstwa i tak nastąpi. Jest to niezależne czy uregulowaliśmy tą kwestię w jakiejkolwiek umowie. Taka kolej rzeczy jest uwarunkowana aktualnie obowiązującymi przepisami polskiego prawa. Niestety, regulacje te z góry narzucają w poszczególnych przypadkach konkretne modele dziedziczenia. Dziedziczenie z mocy ustawy jasno wskazuje grupę podmiotów uprawnionych do zastąpienia zmarłego przedsiębiorcy. Nie zawsze te osoby są gotowe na przejęcie takiej odpowiedzialności.
Ponadto nie zawsze są to osoby kompetentne w zakresie prowadzonej działalności. Stanowi to zagrożenie dla żywotnych interesów prowadzonej działalności. Przedsiębiorstwo potrzebuje stabilności i stałej możliwości regulowania zobowiązań.
Kolejną wadą dziedziczenia ustawowego jest więc czas trwania samego postępowania spadkowego. Przyczynia się to do niebezpieczeństwa braku osób uprawnionych do reprezentacji podmiotu. W międzyczasie wszystkie zobowiązania i kontrakty wciąż obowiązują. Szczególnie problematyczne jest to w odniesieniu do spółek handlowych, w których spośród grona spadkobierców należy wyłonić jedną osobę, która będzie uprawniona do reprezentowania wspólnika. Zagrożenia płynące z tego tytułu dla funkcjonowania, a nawet dalszego istnienia samej organizacji są bardzo poważne.
Jak więc prawidłowo zabezpieczyć przedsiębiorstwo?
Ponieważ wiemy, że prawo z góry narzuca pewne modele dziedziczenia, przedsiębiorca powinien z góry podjąć kroki, którymi sam wyznaczy kierunek, w którym firma ma podążać gdy go już zabraknie. Przede wszystkim należałoby dokonać oceny ryzyka. Zapoznać się z zapisami prawnymi odnoszącymi się do formy prawnej przedsiębiorstwa (inne zasady dotyczą jednoosobowej działalności gospodarczej, inne wobec spółek osobowych i jeszcze inne wobec spółek prawa handlowego).
Takie rozeznanie da już na początku wiedzę, jak organizacja, którą dopiero tworzymy, jest ugruntowana w przepisach prawa. I w jaki sposób następuje przejście własności w wypadkach nagłych.
Ogólnie rzecz biorąc, przejście własności na podstawie obowiązujących ustaw kończy się na 3 sposoby:
- likwidacją przedsiębiorstwa;
- kontynuacja działalności ze zmianą struktury zarządzania, gdy w miejsce właściciela wstępują jego spadkobiercy;
- kontynuacja działalności z proporcjonalną spłatą spadkobierców.
Aby móc mieć jakikolwiek wpływ na wyżej wymienione modele dziedziczenia, właściciel, bądź właściciele muszą stworzyć plan spadkowy. Najlepszym rozwiązaniem na zabezpieczenie biznesu jest spisanie testamentu. Ten wydawać by się mogło prosty i marginalizowany przez większość właścicieli zabieg w istocie może stanowić o być albo nie być naszej organizacji w przyszłości. Przy tym musimy pamiętać, że spisując taki dokument zawsze będą obwarowania co do udziałów w dziedziczeniu przez tzw. zachowek.
Jednak w tym wypadku to właściciel, bądź wspólnik decyduje o najważniejszym – czyli dalszym trwaniu firmy, gdy już dojdzie do sytuacji nagłej. To osoba decyzyjna wyznacza kontynuatorów, osoby zaufane którym powierzy dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa. Wówczas przedsiębiorca będzie mieć pewność uniknięcia pierwszego, najgorszego scenariusza, czyli likwidacji działalności.
Testament taki powinien być zawierany już na etapie umowy w przypadku spółek. Jest to konieczne, ponieważ spółki są bardzo specyficznym rodzajem organizacji, zwłaszcza w formie osobowej. Przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze, że w nagłych wypadkach akty założycielskie są podstawą do dalszych działań wobec przedsiębiorstw, dlatego też muszą one zawierać kwestię ewentualnych następstw takich losowych zdarzeń.
Korzyści z prawidłowego transferu własności
Biorąc pod uwagę jak skomplikowane jest prowadzenie firmy, nakładanie na siebie obowiązku zadbania o przyszłość w perspektywie długoterminowej wydaje się być utrudnieniem. Zwłaszcza, że wymaga podjęcia wyraźnych kroków formalnych już na etapie rozpoczynania działalności. Jest to błędne przeświadczenie. Wystarczy porównać rodzimy rynek z krajami zachodnimi, spoza tzw. bloku wschodniego, w którym Polska znalazła się na niemal całą drugą połowę XX wieku. W krajach Europy Zachodniej i Ameryce pojęcie sukcesji jest na porządku dziennym w prowadzeniu przedsiębiorstwa. Wynika to z faktu, iż kapitalizm w tamtym rejonie świata zawitał już wiele lat temu i ugruntował już pewne standardy, zwłaszcza w świadomości przedsiębiorców.
Poprzez zabezpieczenie naszej działalności zyskujemy pewność, że nasz kapitał, na który przecież pracujemy nie zostanie zmarnowany, zapewnimy także przyszłość naszym dzieciom, które odniosą wymierne korzyści z dalszej działalności firmy. I to bez względu na to, czy stery przejmą one bezpośrednio, czy też inne, kompetentne osoby.
W dodatku, myśląc szerzej, przyczyniamy się do ważnego udziału w gospodarce, gdyż w perspektywie dziesiątek lat firma, niezależnie od wielkości, będzie systematycznie odmładzać kadrę pracowniczą. Dzięki podjęciu kroków w odpowiednim czasie, przedsiębiorstwo uzyska stabilność w sytuacjach nagłych, mogąc kontynuować nasze dzieło, przynosząc zyski oraz uzyska pewność trwania, niezależnie od tego, jak potoczy się nam życie.
